Adli Entomoloji ve çürüme aşamaları nelerdir?
Yazı içeriğinde neler var?
Adli Entomoloji nedir?
Adli Entomoloji, sistematik olarak Arthropoda filumu ve Insecta sınıfında yer alan böceklerle ilgilenen, adli vakaların böcek biyolojisi verilerinden faydalanarak çözümlenmesi ve yol göstermesi yönünde kullanımına yönelik uygulamalar bütününü kapsayan, eklem bacaklı bilimi ile adli sistemin ilişki içinde bulunduğu oldukça geniş bir çalışma alanıdır.
Ölüm zamanı, bir cinayet soruşturmasını yürütenlerin ilk sorduğu ve mutlaka yanıtlanmasını istedikleri birkaç sorudan biridir. Üstelik onlar, aylar ya da günlerin değil, kimi zaman saatlerin, hatta dakikaların bile peşindedir ve kolayca cevap verilebileceğini sanırlar.
Hâlbuki ölümden sonra geçen süreyi bu doğrulukla belirlemek, bazı istisnalar dışında neredeyse olanaksızdır. Hele ölümün üzerinden 3-5 günden daha uzun bir süre geçtikten sonra, olay yerine keşfe gelen doktorun, filmlerde gösterildiği biçimde, bir bakışta yanıtlayabileceği bir soru hiç değildir.
Ölümü izleyen ilk günlerde çok işe yarayan vücut sıcaklığında düşme (algor mortis), ölü morluğu (livor mortis) ve ölü sertliği (rigor mortis) gibi değişiklikler giderek kullanılamaz olur. Bundan sonra, kutuplardan okyanuslara, her ekosistemde yaşamayı becerebilen eklembacaklıların (arthropoda) gelişiminden ve süksesyonundan yararlanmaya çalışılır.
Bir adli entomologdan, sadece ölümden sonra geçen sürenin tahmini değil, kişinin bir yerde öldürülüp başka bir yere atıldığını, tecavüze uğrama durumunu, gece mi yoksa gündüz mü öldürüldüğünü, suda ne kadar kaldığını, kafasının ne zaman kesildiğini, ölenin alkol ya da uyuşturucu kullandığı gibi soruları yanıtlaması istenir.
Hatta zanlının kolundaki, bacağındaki böcek ısırıklarından ya da otomobilinin hava filtresine takılıp kalan sineklerden, belli bir coğrafi bölgeye gittiğini kanıtlaması istenir. Bir bebek bezinin en son ne zaman değiştirildiğini, bir yatalağın altının ne zaman temizlendiğini söyleyecek kişi yine odur.
Bir entomologdan beklenti, bunlarla da sınırlı kalmaz, besinlerdeki canlı kalıntılarının gıda kodekslerine uygunluğu, evdeki karıncalarla hamamböceklerinin nereden, ne zaman geldiği, ondan sorulur.
Adli Entomolojinin ana ilgi alanları nelerdir?
Adli entomolojinin 3 temel alanı vardır. Bunlardan birincisi insan çevresinde bulunan ve insan biyolojisini etkileyen böceklerle çalışır. Diğeri depolanmış taze besin ve yiyecekleri etkileyen böceklerle ilgilenir. Üçüncü çalışma alanı ise medikokriminal entomolojidir. Medikokriminal entomoloji beklenmedik ani ölümlerde, nedeni açık olmayan trafik kazalarında, ölüm yeri ve zamanı belirlemede, eklembacaklıların kullanım yollarını ve yöntemlerini araştıran bilim dalıdır.
Ölüm olaylarıyla böceklerin ilişkisi nedir ve Adli Entomoloji bilimi nasıl kullanılır?
Ölüm olayı bir süreçtir ve birçok canlı bu süreçte kendi üzerine düşen görevi çok iyi bir şekilde yapmaktadır. Ölümden hemen sonra çürüme olayı başlar ve çürüme olayında organik maddelerin yıkım süreci çok önemlidir. Çürüme mekanizması bağırsakların saprofit konukçusu olan anaerobik bakterileri tarafından başlatılmaktadır.
Protein, karbonhidratlar ve organik madde içeriklerinin yıkımı (aminoasit, yağ asitleri vb.) ile azot, metan, hidrojen sülfit vb. gazlar tarafından dokular sıvılaştırılır ve çürütülür.
Çürüme farklı aşamalarda gerçekleşmektedir ve her aşama farklı böcek grupları için çekici özellik göstermektedir.
Eklembacaklılar cesette meydana gelen koku ve gaz çıkışına bağlı olarak ilk birkaç saat içerisinde cesede ulaşırlar ve organik maddelerle beslenmeye başlarlar.
Cesetteki çürüme olayının başlamasından sonra genelde cesede ilk olarak ulaşan eklembacaklılar böceklerdir. Eğer cesede ulaşmak için bir engel yoksa yapışkan sinek türleri ilk birkaç saat içerisinde cesede yumurtalarını bırakırlar. Bu olay ceset için biyolojik saati başlatır.
Özellikle sinek yumurtaları olmak üzere böcek yumurtaları ve larvalarının gelişiminin incelenmesi ölüm zamanının kolaylıkla tespit edilmesini sağlar.
Ölüm nedeni veya ölüm öncesi gerçekleşen bazı olaylar ceset ile böcek arasındaki etkileşime göre tespit edilebilir.
Çoğu kez ölüm yeri bile böcekler sayesinde tespit edilebilmektedir. Ayrıca böcekler cesedin ölümden sonra ikinci bir yere taşınıp taşınmadığını bulmak için de kanıt sağlayabilirler.
Canlılarda çürüme aşamaları nelerdir?
Bir canlının ölümünden hemen sonra vücudunun fiziksel ve kimyasal kompozisyonunda önemli değişimler meydana gelmeye başlar. Bu değişimler çevresel koşulların imkân sağladığı ölçüde ölümden sonra geçen sürenin belirlenmesinde indikatör olabilmektedir.
Ancak çevresel koşulların çürüme aşamalarını etkilediği durumlarda bu indikatörlerden faydalanmak imkânsız olmaktadır. Bu nedenle ölü bedenlerle direkt ya da dolaylı olarak etkileşim içinde olan hayvanlar, bitkiler ve mikroorganizmalar adli araştırmaların aydınlatılmasında özellikle son yıllarda yaygın olarak kullanılmaktadır.
Karasal çevre koşullarında çürüme 4 aşamadan oluşur:
- Taze Aşama
- Şişme Aşaması
- İleri Çürüme Aşaması
- Kuru Kalıntı Aşaması
Taze, şişme, ileri çürüme ve kuru kalıntılar olmak üzere dört farklı çürüme aşaması karasal vakalar ve kalıntılar için tanımlanmaktadır. Ancak bazı durumlarda farklı terimler de kullanılabilmektedir. Örneğin sucul ortamlarda durum farklıdır.
Sucul çevre koşullarında çürüme 6 aşamadan oluşur:
- Batma Aşaması
- Yüzerek Şişme Aşaması
- Yüzerek Çürüme Aşaması
- Bozulma Aşaması
- Yüzen Kalıntılar Aşaması
- Batmış Kalıntılar Aşaması
Akuatik koşullarda çürüme Batma, Yüzerek şişme, Yüzerek çürüme, Bozulma, Yüzen kalıntılar ve Batmış kalıntılar olmak üzere altı aşamaya ayrılmaktadır.
Genel olarak Adli Entomoloji ve çürüme aşamalarıyla ilgili giriş seviyesinde bilgiler vermeye çalıştım. Kendi düzenlediğim ders notlarından alıntılar ile yazıyı sitemiz için derledim, teşekkürler.